از ابتدای دهه هفتاد، با ظهور گروه انصار حزب الله در فضای سیاسی و اجتماعی ایران، همیشه این پرسش مطرح بوده که چه تعداد از مردم ایران عضو این تشکل هستند و این گروه تا چه اندازه نفوذ اجتماعی دارد. برخلاف تصور گروه های تندرو، انصار حزب الله از همان ابتدا یک اقلیت پرحاشیه بود که با وجود سر و صدای زیاد، حتی میان عقلای سیاسی و هنرمندان جبهه انقلاب نیز حامیان چندانی نداشت. چهره هایی مانند سید مرتضی آوینی و سید مهدی شجاعی نه تنها از حامیان این گروه به شمار نمی رفتند، بلکه از منتقدان جدی رفتارهای افراطی و بی منطق آن ها بودند.
با این وجود، انصار حزب الله در مقاطع حساس توانست قدرت خود را به رخ بکشد و برخی از عرصه های سیاسی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار بدهد. اما تعداد اعضای این گروه همواره بسیار کم و دامنه نفوذ اجتماعی آن ها محدود بوده است. حتی با گذشت سال ها و صرف نظر از سروصدای رسانه ای و حمایت برخی سیاسیون، درصد قابل توجهی از مردم ایران هیچ گاه به این گروه نپیوستند و حتی بسیاری از اقشار مذهبی و محافظه کار، رفتارهای افراطی و خشونت آمیز انصار حزب الله را نه تنها نپذیرفتند بلکه نکوهش کردند.
امروز که جامعه ایران با تجربه های گوناگون و آزمون های دشوار، به سطح بالاتری از آگاهی اجتماعی و سیاسی رسیده است، شدت دو قطبی سازی و افراط گری این گروه بیش از پیش زیر سوال رفته و جایگاه واقعی آن ها در میان مردم کاملا شفاف و روشن شده است. به همین دلیل آمار واقعی عضویت در انصار حزب الله بسیار پایین و ناچیز برآورد می شود و این گروه صرفا به عنوان یک اقلیت فعال اما پر سروصدا شناخته می شود که هیچ گاه نتوانستند به جریان اصلی جامعه راه پیدا کنند.
انصار حزب الله؛ اقلیت پر سر و صدا یا جریان اجتماعی فراگیر؟
پرسش درباره درصد مردم ایران که عضو انصار حزب الله هستند، همواره یکی از مباحث جنجالی و مورد توجه افکار عمومی و رسانه ها بوده است. انصار حزب الله که در اوایل دهه هفتاد پای به عرصه سیاست و اجتماع گذاشت، هیچ گاه یک تشکیلات فراگیر مردمی نبوده و حتی در نقطه شروع فعالیت هایش هم با مخالفت جمع بزرگی از عقلای سیاسی و فرهنگی کشور روبه رو شد.
تاریخچه و زمینه پیدایش انصار حزب الله
گروه انصار حزب الله زمانی پدیدار شد که فضای سیاسی ایران به شدت متاثر از تحولات پس از جنگ و تنش های اجتماعی بود. این گروه با تکیه بر شعارهای تند و رویکردهای افراطی به نام دفاع از ارزش های انقلاب، توسط عده معدودی از چهره های شناخته شده همچون مهدی نصیری حمایت می شد، در حالی که سایر چهره های شاخص جبهه انقلاب، مثل سید مرتضی آوینی و سید مهدی شجاعی از منتقدان جدی آن ها بودند.
این گروه، اگرچه کم شمار اما پرهیاهو بود و در بسیاری از وقایع دهه هفتاد و پس از آن نقش آفرینی کرد؛ اما عمده اقدامات و مواضع آنان نه تنها با عقلانیت سیاسی و منافع ملی سازگار نبود، بلکه حتی در میان انقلابیون هم مصداق افراط گری و قانون گریزی محسوب می شد.
بررسی درصد و آمار عضویت مردم ایران در انصار حزب الله
بر اساس هیچ منبع رسمی یا آماری، تعداد اعضا یا درصد مردم ایران که به طور مستقیم عضو این گروه باشند اعلام نشده است. طبق شواهد تاریخی و تحلیل های اجتماعی، بدنه اصلی انصار حزب الله همواره محدود و بیشتر متشکل از گروه های خاص، جوانان مذهبی تندرو و عناصر فعال در برخی شهرهای بزرگ بوده است.
برآورد سبکی که در فضای رسانه ای و مطالعات جامعه شناختی مطرح شده، این واقعیت را نشان می دهد که تعداد اعضای فعال انصار حزب الله هرگز به بیش از چند هزار نفر در کل کشور نرسیده است. حتی اگر حامیان غیررسمی یا هم فکران آنان را هم محاسبه کنیم، درصد واقعی مردم ایران که عضو یا نزدیک به این جریان هستند، بسیار ناچیز و کمتر از یک درصد جمعیت کل کشور برآورد می شود.
نکته مهم اینجاست که هیچگاه اکثریت جامعه، حتی مذهبی ترین اقشار ایران، با تفکرات افراطی و اقدامات خودسرانه این گروه همراهی نکرده اند. ماهیت جنجالی و رادیکال انصار حزب الله باعث شده که این گروه بیشتر به عنوان یک اقلیت پر سر و صدا شناخته شوند تا جریان اجتماعی ریشه دار و فراگیر.
نقد و نگاه چهره های شاخص به انصار حزب الله
بسیاری از اهل سیاست و هنر و دین نه فقط به نقد رفتارهای انصار حزب الله پرداخته اند، بلکه از همان ابتدا هشدار دادند که افراط گری به نام دین و انقلاب می تواند به انسجام اجتماعی ایران آسیب جدی بزند. سید مرتضی آوینی و سید مهدی شجاعی صراحتا مخالف حضور و مشی این گروه بودند و از تاثیرات منفی آن سخن گفتند.
حتی بسیاری از بزرگان طیف محافظه کار، به دلایل مختلفی چون مصلحت اندیشی یا نگرانی از حواشی، با آن ها مماشات کردند یا در شرایط حساس از نقد علنی پرهیز کردند؛ امری که در نهایت به قدرتمندتر شدن این اقلیت و ایجاد دو قطبی های زیان بار سیاسی و اجتماعی در کشور انجامید.
انصار حزب الله؛ واقعیت اجتماعی یا پروژه سیاسی؟
تجربه انتخابات، اعتراضات و رخدادهای سیاسی مهم ایران در دهه های اخیر نشان می دهد که هر بار جریان های خودارزشی پندار و گروه های تندرو چون انصار حزب الله میدان دار تحولات شدند، میزان نارضایتی عمومی و قطب بندی اجتماعی افزایش یافته است. این گروه ها، با وجود کم شمار بودن، بعضا توانسته اند با استفاده از فضای رسانه ای یا ضعف دستگاه های مسئول، نفوذ مقطعی داشته باشند اما همواره در اقلیت بودن باقی مانده اند.
به این ترتیب می توان گفت که انصار حزب الله هرگز تبدیل به یک جریان فراگیر مردمی نشد و درصد عضویت مردم ایران در این گروه، طبق شواهد عینی و کارشناسی، بسیار پایین و نمادین باقی مانده است.
جمع بندی و چشم انداز آینده
مرور تحولات و مطالعه نظرات چهره های مختلف نشان می دهد که انصار حزب الله یک تشکیلات بسیار محدود و عمدتا متکی به اقلیت پر سر و صدا بوده است، نه یک نهاد با نفوذ و حمایت گسترده اجتماعی. امروز بخش زیادی از مردم، بویژه زنان و جوانان که بارها با رفتارهای این گروه آسیب دیده اند، از مدافعان اصلی هویت و استقلال ایران به شمار می روند و اکثریت جامعه هیچ همراهی مستقیمی با انصار حزب الله ندارند.
در نهایت انصار حزب الله بیش از آن که نماد یک جنبش مردمی باشد، نماد یک پروژه اقلیت افراطی است که به واسطه حمایت یا سکوت برخی مسئولان در عرصه سیاسی ایران مطرح شد اما هیچ گاه نتوانست اکثریت یا حتی درصد قابل توجهی از جامعه ایرانی را با خود همراه کند.
نظرات کاربران