راز مقاومت سایت هسته ای فردو در برابر بمب سنگر شکن + معرفی فناوری های حفاظتی
معرفی بمب سنگر شکن و قدرت نفوذ آن
در آستانه حمله بامداد یکشنبه جنگنده های رادارگریز آمریکایی به تاسیسات هسته ای ایران، انتشار اینفوگرافیک هایی در فضای مجازی، نگاه ها را به سوی قدرت تخریبی بمب سنگر شکن GBU-57 جلب کرد. این بمب عظیم با وزن ۳۰ هزار پوند توسط بمب افکن B2 اسپریت از ارتفاع بالا رها می شود و بر اساس گزارش ها، می تواند کانالی حدود ۶۰ متر در زمین حفر کرده و سپس با انفجار عظیم، هدف را تخریب کند.
ادعا می شد تنها آمریکا چنین بمبی در اختیار دارد و فقط این بمب، قادر است سایت غنی سازی فردو را که در عمق تقریبی ۹۰ متری زیر صخره ها مدفون شده، هدف قرار دهد. اما داده های واقعی و ارزیابی های محرمانه نشان می دهند واقعیت چیز دیگری است.
بررسی خسارت وارده به سایت فردو
بر اساس ارزیابی آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA)، حمله انجام گرفته، فقط آسیب محدودی به سانتریفیوژهای پیشرفته فردو وارد کرده و برنامه هسته ای ایران را نهایتا چند ماه به تعویق انداخته است. یک مقام آمریکایی ناشناس نیز این اطلاعات را تایید کرده اما کاخ سفید این ادعای تاثیرگذاری محدود را رد کرده است.
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید در پاسخ گفت: «افشای این ارزیابی، تلاشی آشکار برای تضعیف رئیس جمهور است و همه مطمئن هستند که اگر چهارده بمب ۳۰ هزار پوندی به هدف بخورد، نتیجه نابودی کامل خواهد بود.» اما شواهد فنی و ماهواره ای نشانی از تخریب کامل ندارند.
چالش های فنی نفوذ بمب سنگر شکن
ساخت سلاح نفوذگر زمین، یکی از دغدغه های مهم نظامی پس از حملات ۱۱ سپتامبر بود. حتی طرح استفاده از نفوذگر هسته ای بررسی شد تا بتوان غارهای افغانستان را هدف قرار داد، اما در عمل حتی دانشمندان پژواک و نفوذ مناسب انفجار را برای اعماق زمین ممکن نمی دانستند و پروژه کنار گذاشته شد.
عمق نفوذ هر سلاح زمین شکن، به عوامل متعددی بستگی دارد؛ که از جمله مهم ترین آنها می توان به شکل نوک مخروطی بمب، وزن و قطر آن، سرعت برخورد و صد البته نوع خاک یا صخره هدف اشاره کرد. تحلیل گران دانشگاه کالیفرنیا با استناد به معادلات سال ۲۰۰۵، دریافته اند که GBU-57 در خاک نرم تا ۸۰ متر اما در صخره مستحکم فقط ۷.۹ متر نفوذ دارد؛ این اختلاف زیاد دقیقا دلیل ناکامی احتمالی بمب ها در رسیدن به عمق تاسیسات فردو است که زیر لایه ای کوهستانی پنهان شده است.
نقش فناوری های حفاظتی و طراحی منحصر به فرد فردو
تاسیسات فردو بر اساس جدیدترین فناوری های مهندسی دفاعی و ژئوتکنیکی طراحی شده و در عمق ۹۰ متری زیر یال کوه با استفاده از صدها هزار متر مکعب بتن مسلح و دیواره های چند لایه ساخته شده است. موقعیت قرارگیری سایت در دل صخره های متراکم و لایه های سنگی مقاوم، به گونه ای انتخاب شده که حداکثر حفاظت را فراهم کند.
از طرف دیگر، مسیرهای ورودی و هواکش ها به طور خاصی زیر نظر قرار گرفته اند تا آسیب پذیری مینیمم شود و حتی انفجار بمب ها انرژی کافی برای نفوذ را به تاسیسات اصلی منتقل نکند. این دفاع غیرفعال (Passive Defense) باعث شده که حتی حملات گسترده نیز نتیجه مطلوب مهاجمان را ندهد.
چرا بمب های سنگر شکن موفق نشدند؟
تصاویر ماهواره ای و تحلیل کارشناسان نشان می دهد آمریکا دست کم ۱۲ بمب GBU-57 برای هدف قرار دادن فردو استفاده کرده است، بعضا حتی به صورت جفتی برای باز کردن صخره پیش از انفجار اصلی. اما خصوصیات ژئولوژیک منطقه فردو شامل شکستگی ها، لایه های متراکم و پیچیدگی ساختار کوهستان، باعث شده مسیر حرکت بمب ها منحرف یا انرژی انفجار به سرعت تضعیف شود.
حتی در هدف قرار دادن سیستم تهویه و ورودی ها نیز، با وجود موج شوک قوی، تلفات عمده ای به وجود نیامده و عملکرد تاسیسات زیرزمینی حفظ شده است. همانطور که استاد ژانلوز توضیح می دهد، موقعیت فردو در زیر یال کوهی از جنس صخره مستحکم، حفاظتی مثال زدنی ایجاد کرده که مقاومت نهایی سایت را چند برابر نموده است.
جمع بندی و پیامدها
راز مقاومت سایت هسته ای فردو، نه فقط در عمق بسیار بالا و فناوری ساخت پیشرفته، بلکه در گزینش هوشمندانه موقعیت جغرافیایی و مهندسی حفاظتی نهفته است. حملات اخیر نشان داد که حتی جدیدترین سلاح های زمین شکن نیز در برابر استحکامات و تدابیر ایران برای حفاظت از زیرساخت های هسته ای به دشواری دست می یابند.
این رویداد بار دیگر اهمیت دفاع غیرعامل و سرمایه گذاری در فناوری های نوین حفاظتی را نمایان کرد و ثابت نمود انتخاب محل و نحوه ساخت تاسیسات حساس، تاثیر مستقیمی بر امنیت ملی دارد.
نظرات کاربران