آیا اسرائیل عضو ناتو است؟ عواقب عضویت آن برای ایران چیست؟

اسرائیل و ناتو: شریک استراتژیک اما بدون عضویت رسمی

پاسخ کوتاه و شفاف به این پرسش این است که اسرائیل عضو ناتو نیست. این کشور برای سال ها یکی از شرکای کلیدی و ارزشمند ناتو بوده و مشارکت فعالانه ای در برنامه هایی مانند نشست مدیترانه داشته است اما تا امروز عضویت رسمی در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) پیدا نکرده است.

ناتو از ابتکارهایی مثل گفتگو و همکاری با کشورهای مدیترانه (شامل اسرائیل، مصر، الجزایر، اردن، موریتانی، مراکش و تونس) بهره می برد که هدف آن افزایش ثبات و امنیت منطقه ای است. همچنین توان اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل (به ویژه موساد) نقش مهمی در همکاری های نظامی و مقابله با تروریسم برای ناتو ایفا می کند.

مانع های عضویت رسمی اسرائیل در ناتو

• جغرافیای سیاسی: برخی از اعضا استدلال می کنند که اسرائیل خارج از منطقه جغرافیایی حوزه آتلانتیک شمالی قرار دارد. اما عضویت کشورهایی مثل ترکیه و بلغارستان نشان می دهد که این مانع به مرور کمرنگ شده است.
• ملاحظات حقوقی و سیاسی: پرونده حقوق بشر اسرائیل، اشغال فلسطین و تنش با سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل، چالش هایی اساسی بر سر راه عضویت رسمی او هستند.
• ملاحظات راهبردی: همکاری نزدیک میان آمریکا و اسرائیل، و همچنین عمق روابط دوجانبه با بیشتر اعضای کلیدی ناتو باعث شده تا اسرائیل برای تأمین منافع خود نیازی به عضویت رسمی در ناتو احساس نکند.
• نگرانی از کشیده شدن ناتو به درگیری های خاورمیانه: عضویت اسرائیل می تواند احتمال مداخله مستقیم ناتو در بحران ها و جنگ های منطقه ای را بالا ببرد.
• حساسیت هویتی: هویت یهودی-ملی اسرائیل و مخالفت های احتمالی برخی کشورهای مسلمان عضو ناتو مانند ترکیه، چالشی برای اجماع اعضا محسوب می شود.

رابطه نزدیک و چند بعدی اسرائیل با ناتو

اسرائیل از دهه ۱۹۵۰ به دنبال توسعه روابط استراتژیک با غرب بوده و به جای عضویت در ناتو، همکاری های عمیق تری را در زمینه های نظامی، فناوری و اطلاعاتی با اعضای کلیدی ناتو از جمله آمریکا، فرانسه و آلمان گسترش داده است.

اسرائیل نخستین کشوری بود که با ناتو توافق نامه امنیتی امضا کرد و پس از سال ۲۰۱۶ (با لغو حق وتوی ترکیه) اولین سفیر دائمی خود را در بروکسل مستقر نمود.

همچنین اسرائیل حتی بدون عضویت رسمی، به بالاترین سطح دسترسی و همکاری عملیاتی در رزمایش های مشترک، مناقصات نظامی و پروژه های امنیت سایبری و اطلاعاتی با ناتو دست پیدا کرده است.

چرا اسرائیل عضو رسمی ناتو نیست؟

اصلی ترین علت این بوده که حتی بدون عضویت، اسرائیل از تمامی مزایای عملیاتی و راهبردی رابطه بهره می برد و الزامی ندارد که خود را به تعهدات دفاع جمعی ناتو تحت ماده ۵ ملزم کند. این سازوکار، هرگونه اقدام نظامی علیه یک عضو را حمله به تمامی اعضا تلقی می کند و می تواند کشورها را به دخالت در جنگ هایی خارج از مرزهای سنتی شان وادار نماید.

ضمن آنکه مخالفت تاریخی دنیا با برخی سیاست های اسرائیل و احتمال بالا رفتن تنش های منطقه ای با حضور رسمی اسرائیل در ناتو، مانع از جدی تر شدن این بحث شده است.

عواقب عضویت اسرائیل در ناتو برای ایران

پیوستن رسمی اسرائیل به ناتو پیامدهای ژئوپلیتیک قابل توجهی برای ایران خواهد داشت:

• کاهش آزادی عمل ایران: هرگونه تقابل ایران با اسرائیل (مستقیم یا از طریق گروه های نیابتی مانند حزب الله) می تواند بستر فعال سازی ماده ۵ ناتو و ورود جمعی غرب به عرصه جنگی علیه ایران را فراهم کند.
• افزایش فشار روانی و سیاسی: حتی طرح عضویت اسرائیل هم می تواند بعنوان تهدیدی علیه امنیت ایران تلقی شود و فشارهای بین المللی علیه تهران را افزایش دهد.
• روند تسلیحاتی و امنیتی تازه: ورود اسرائیل به ناتو به معنای افزایش همکاری های اطلاعاتی و دسترسی به فناوری و سلاح های پیشرفته تر ناتو خواهد بود که موازنه قوا را به ضرر ایران تغییر می دهد.
• تشدید رقابت امنیتی در خاورمیانه: حضور یک قدرت هسته ای و پیشرفته نظامی مانند اسرائیل در ناتو، رقابت امنیتی، سایبری و نظامی منطقه ای را به مرحله جدیدی می برد و ایران را مستقیماً زیر چتر تهدیدات چندلایه قرار می دهد.

اما باید توجه داشت که عضویت رسمی اسرائیل در ناتو بعید است، زیرا چالش های دیپلماتیک، اعتراض های کشورهای اسلامی و نگرانی از بی ثباتی بیشتر در منطقه همچنان مانع تحقق این سناریو در آینده نزدیک است.

نتیجه گیری و جمع بندی کلیدی

روابط اسرائیل و ناتو هر روز عمیق تر و استراتژیک تر شده اما بعید است که اسرائیل در آینده ای نزدیک به عضویت رسمی ناتو دربیاید. تا زمانی که مسأله فلسطین و مخالفت سنگین کشورهای اسلامی و برخی کشورهای عضو ناتو باقی است، این سناریو فعلا عملی نیست.

با این حال، گسترش روابط نظامی و اطلاعاتی میان تل آویو و ناتو، می تواند هم نقش اسرائیل را در معادلات غرب تقویت کند و هم موجبات نگرانی جدی برای ایران و محور مقاومت را فراهم سازد. اسرائیل بدون عضویت دائم، در عمل بسیاری از منافع استراتژیک را کسب کرده و همچنان زیر سایه حمایت غرب، به ویژه آمریکا، امنیت خود را تضمین می کند.

پرسش نهایی: آیا عضویت اسرائیل در ناتو برای ایران تهدیدی قطعی است؟

مادامی که اسرائیل عضو رسمی ناتو نشده،«تهدید قطعی» محسوب نمی شود؛ اما همین عمق همکاری های فعلی، خاکستری از تهدیدات بالقوه را به منطقه وارد ساخته و لزوم هوشیاری بیشتر ایران را در حوزه دفاعی و دیپلماسی منطقه ای گوشزد می کند.

منابع:

• گزارش های مشارکتی ناتو و نشست مدیترانه
• https://haber.sol.org.tr/haber/natonun-gizli-uyesi-israil-395331
• وبسایت ناتو و مستندات رسمی