محسن رنانی بابت سخنان خود دربارۀ ضخامت کورتکس مغزی عذرخواهی کرد
محسن رنانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه اصفهان، در پی واکنش های گسترده به سخنان اخیرش درباره ضخامت کورتکس مغزی و توسعه جامعه ایرانی، با انتشار یادداشتی دو بخشی، از مخاطبان خود عذرخواهی کرد و در عین حال به واکاوی بازخوردها و تحلیل های اجتماعی مرتبط با آنها پرداخت.
توضیح و پوزش خواهی محسن رنانی
رنانی در بخش نخست یادداشت خود ضمن پذیرش خطا در نحوه بیان صحبت ها تصریح کرد که:
- در آن نشستی که سخنانش ضبط و منتشر شد، قرار نبوده تحلیل علمی ارائه دهد، بلکه تنها گزارش کوتاهی از روند تدوین کتاب های «روایت توسعه» ارائه می کرده است.
- اشاره به تأثیر تحولات فرهنگی بر کورتکس مغزی صرفاً مثالی برای نشان دادن پیچیدگی و چند بعدی بودن توسعه بوده نه تعیین کننده یا عامل اصلی.
- سخنان مربوط به کورتکس مغزی اروپایی ها برگرفته از تحقیقات جوزف هنریش، استاد دانشگاه هاروارد و نویسنده کتاب «انسان کژگونه» است که به ارتباط فرهنگ و زیست شناسی در تحولات انسانی می پردازد.
- وی می پذیرد که تأکید صرف بر چندهمسری و ازدواج فامیلی خطایی در نحوه بیان بوده و باید تأکید بیشتری بر آموزش عمومی و سوادآموزی در فرآیند تکامل فرهنگی گذاشته می شد.
رنانی خاطرنشان کرد که سابقه او در حوزه نظریه پردازی نهادگرایی، توجه به نقش فرهنگ، نهادها، سرمایه اجتماعی و عقلانیت است و حرف اخیر او هرگز بیانگر کاهش این نقش ها به ژنتیک یا ساختار مغزی نبوده است.
محسن رنانی: عذرخواهی صمیمانه می کنم
در ادامه، وی به صراحت گفت:
بابت بیان احساسی یک ادعای بزرگ در عباراتی کوتاه و غیردقیق، بابت سخن گفتن در حوزه ای که تخصصم نیست، و بابت عدم ذکر منابع، از همه ایرانیانی که سخنانم را شنیدند و آزرده شدند، صمیمانه پوزش خواهی می کنم.
او همچنین پذیرش مسئولیت در فضای گفت وگوی اجتماعی، و عمل به چهار فضیلت توسعه خواهی یعنی “هم شنوی، نقدپذیری، پوزش خواهی و تجدیدنظر” را نشانه وفاداری به ایران دانست.
واکنش های گسترده به سخنان رنانی
سخنان رنانی با بازخوردهای شدیدی شامل نقدهای علمی، سیاسی و حتی شخصی روبرو شد. کارشناسان دانشگاهی، رسانه ها و سیاسیون در دو سر طیف سیاسی نسبت به مطالب او واکنش نشان دادند.
نقدهای علمی و دانشگاهی
- سید محمد اکرمی، استاد ژنتیک: اتصال میان ازدواج فامیلی، کورتکس مغزی و توسعه بی پشتوانه علمی و گمراه کننده است.
- احمد بستانی، استاد علوم سیاسی: سخنان رنانی یادآور نژادپرستی زیستی و نظریه های قرن نوزدهمی است.
- جواد حیدری از دانشگاه شاهد: این نوع تحلیل ها با داروینیسم اجتماعی و استدلال های شبه علمی مرتبط است و فاقد اعتبار در سیاست گذاری هستند.
واکنش های رسانه ای و سیاسی
- روزنامه های همچون فرهیختگان، کیهان و سازندگی از زوایای مختلف به این موضوع پرداختند.
- کیهان: سخنان رنانی را “مهمل گویی ناب” و تکرار نگاه تبعیض آمیز غربی ها توصیف کرد.
- موسی غنی نژاد، اقتصاددان لیبرال، از اینکه در نشست های رنانی از او و ایده هایش یاد شده، به شدت انتقاد کرد و آن را کاسبی فکری نامید.
بخش دوم یادداشت: نقد واکنش ها و هشدار درباره عصیان اجتماعی
رنانی در بخش دوم یادداشت خود با بیانی تامل برانگیز به بررسی خود واکنش ها پرداخت. او گفت:
- واکنش بسیاری از افراد آشنا با سابقه فکری اش، سریع، بدون تامل و فاقد پرس وجوی قبلی صورت گرفت.
- حجم حملات شخصی فراتر از نقد علمی بود و می تواند نشانه ای از یک بحران اجتماعی عمیق تر باشد.
- او این نوع واکنش ها را در قالب عصیان اجتماعی تحلیل کرد و هشدار داد که جامعه ایرانی دارد وارد دوره ای از شورش پنهان روانی و اجتماعی می شود.
رنانی این وضعیت را ناشی از بسته شدن راه های اصلاح، ضعف نهادهای مدنی و کاهش اعتماد عمومی دانست که در فقدان امید به تغییر آرام، خشونت را به روابط اجتماعی منتقل می کند.
دعوت به نگاه کل نگر به توسعه
رنانی در پایان تاکید کرد:
«توسعه عقلانیت اجتماعی، نه با ضخامت کورتکس بلکه با سرمایه اجتماعی، مهارت های هم شنوی و نهادسازی معنادار ممکن می شود. ما نیازمند ، گفت و گو و پذیرش خطا در مسیر دشوار توسعه هستیم.»
جمع بندی: یک خطا؛ فرصتی برای گفت وگوی ملی
ماجرای سخنان محسن رنانی درباره کورتکس مغزی و توسعه شاید نقطه ضعف گفتاری یک کنشگر فکری باشد، اما نوع واکنش جامعه به آن، آیینه ای دقیق برای درک حال آشوب زده فضای اجتماعی ایران است. حتی اگر رنانی در گفتارش اشتباه کرده، واکنش ها نشان داد جامعه ما نیازمند احیا و بازسازی سرمایه اجتماعی و گفت وگوی عمیق است.
شاید زمان آن رسیده باشد که پیش از قضاوت های شتاب زده، به عمق تحولاتی بنگریم که روان جمعی ما را احاطه کرده اند. و همان طور که رنانی با فروتنی گفت:
وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم
که در طریقت ما کافری است رنجیدن
نظرات کاربران