فیلم سینمایی “کیک محبوب من” به کارگردانی بهتاش صناعی ها و مریم مقدم در روزهای اخیر با چالش های مختلفی در زمینه نظارت و ارزشیابی سینمایی مواجه شده است. این فیلم محصول مشترک ایران، فرانسه، سوئد و آلمان است و در هفتاد و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم برلین نیز به نمایش درآمده است. در ادامه به بررسی سه تخلف اصلی این فیلم و سایر حواشی آن پرداخته خواهد شد.
سه تخلف اصلی فیلم کیک محبوب من
تخلف اول: گزارش ندادن سرمایه گذار خارجی
بر اساس مصاحبه اخیر حبیب ایل بیگی، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی، یکی از مهمترین تخلفاتی که سازندگان این فیلم مرتکب شده اند، عدم اطلاع رسانی درباره وجود سرمایه گذار خارجی در تولید آن است. طبق قوانین سینمایی، هر فیلمساز و تهیه کننده موظف است تمامی سرمایه گذاران خود، به ویژه سرمایه گذاران خارجی، را معرفی کند. با وجود اطلاع ندادن دقیق از این موضوع، تیم نظارتی سینمایی از طریق گزارش هایی به این مسئله پی برده و به تهیه کنندگان اطلاع داده بود، اما آن ها همچنان تاکید می کردند که قانون را رعایت کرده اند.
تخلف دوم: شرکت در جشنواره خارجی بدون پروانه نمایش
طبق قوانین سینمایی کشور، پروانه نمایش باید قبل از شرکت یک فیلم در جشنواره های خارجی صادر شود. اما سازندگان فیلم کیک محبوب من بدون دریافت این پروانه، فیلم را در جشنواره برلین شرکت دادند. همانطور که ایل بیگی اشاره کرد، مسائل مالی به یکی از مهمترین انگیزه ها برای تیم سازنده تبدیل شده بود.
تخلف سوم: تغییر در نمایش نهایی فیلم
یکی دیگر از تخلفات مهم که توسط ایل بیگی اشاره شد، استفاده از تصاویر متفاوت از آنچه که در نسخه نهایی فیلم به نمایش درآمده است. سازندگان فیلم برای دریافت پروانه ساخت از صحنه هایی استفاده کردند که با آنچه در نهایت نمایش داده شد، تفاوت زیادی داشت.
واکنش سازمان سینمایی و اظهار نظر مدیرکل نظارت
روح الله سهرابی، مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش سازمان سینمایی نیز به نحوه عملکرد سازندگان این فیلم انتقادات بسیاری وارد کرده است. او با تاکید بر حسن نیت سازمان در ارائه پروانه ساخت به این فیلم، از عدم رعایت ضوابط سینمایی توسط تهیه کننده و کارگردان انتقاد کرد و اشاره نمود که فیلم برداری این اثر با نقض چارچوب مقررات سینمایی کشور انجام گرفته است.
پاسخ تهیه کننده به نقدها
غلامرضا موسوی، تهیه کننده فیلم کیک محبوب من، در پاسخ به حواشی مربوط به حجاب بازیگران و نمایش آن در فیلم اعلام کرد که در صحنه های مربوطه از کلاه گیس استفاده شده و شخصیت زن مسن فیلم نیز از تخفیف های شرعی اقشار مسن بهره مند شده است. با این حال، موضوع حجاب در فیلم بحث برانگیز باقی مانده است.
نقدهای هنری و اجتماعی درباره فیلم
شعارهای اجتماعی و سیاسی
یکی از انتقادات اصلی به فیلم، استفاده از شعارهای سیاسی و اجتماعی در دیالوگ های آن است. برخی از بینندگان معتقدند که فیلم به جای تمرکز بر داستان و شخصیت ها، به تبلیغ پیام های خاص اجتماعی و سیاسی پرداخته است و این مسئله می تواند ارتباط عاطفی تماشاگران با داستان را کم کند.
کنایه های سیاسی
فیلم همچنین با کنایه های سیاسی غیرمستقیم به مسائل روز جامعه ایران اشاره دارد. این نوع از اشاره های سیاسی می تواند دوگانگی در واکنش ها ایجاد کند؛ به طوری که ممکن است بخش زیادی از بینندگان این را به عنوان اظهارات مهم اجتماعی بشمارند، در حالی که برای سایرین این موضوع ممکن است حواس پرت کن باشد.
نمایش زنان با حجاب و بی حجاب
تصویری که از زنان با حجاب و بی حجاب در فیلم به نمایش درآمده، جنجالی شده است. عده ای بر این باورند که این نحوه نمایش می تواند به معنای اشاعه نوعی از آزادی های فردی و حقوق زنان باشد، در حالی که برخی دیگر این را به عنوان تحریک احساسات در زمینه اجتماعی می شناسند.
نظر منتقدان: نقص در روایت
برخی منتقدان به نقص هایی در روایت فیلم اشاره کردند. فیلم در برخی از صحنه ها به جای تمرکز بر عمق داستان و شخصیت ها، بیشتر به دنبال نمایش پیام های اجتماعی و سیاسی است. این امر ممکن است باعث ایجاد فاصله بین تماشاگران و شخصیت ها شود و تجربه دیدن فیلم را کاهش دهد.
تحلیل داستان و شخصیت پردازی
فعال شدن غده هیپوتالاموس همدم خواهی
داستان فیلم حول زنی به نام مهین (با بازی لیلی فرهادپور) می چرخد که پس از گذشت ۳۰ سال از مرگ همسرش، زندگی تنها و محدود خود را ترک کرده و به دنبال یافتن یک همدم است. او با یک مرد ارتشی بازنشسته به نام فرامرز آشنا می شود و این آشنایی زندگی او را تغییر می دهد. در نگاهی به روان شناسی کاراکتر، فعال شدن غده هیپوتالاموس همدم خواهی پس از ۳۰ سال انزوا، به عنوان نمادی از چرخه زندگی و تغییرات احساسی شخصیت مهین توصیف شده است.
انتقاد از روند داستان
یکی از ضعف های بارز فیلم، پیش بینی پذیری شدید روایت آن است. بسیاری از بینندگان به راحتی می توانند از همان ابتدای فیلم رخدادهای آتی را حدس بزنند. به ویژه در زمینه موضوعات مربوط به تنهایی زنان مسن و ارتباطات آنها، این فیلم در سطح استاندارد آثار تلویزیونی قرار می گیرد و نوآوری خاصی ندارد.
شخصیت پردازی ضعیف و غیرواقع گرایانه
فیلم به خصوص در نمایش تحول ناگهانی شخصیت مهین، از ضعف رنج می برد. مهین که نمادی از محافظه کاری شدید در سنین بالا است، به یکباره به فردی تبدیل می شود که در اولین ملاقات، مردی را به خانه اش دعوت می کند و در ادامه حتی جسد او را دفن می کند. این روند شخصیت پردازی باعث شده که فیلم در مقایسه با فیلم های تلویزیونی داخلی به سادگی و سطحی به نظر برسد.
مقایسه با سایر آثار مشابه
سکانس گشت ارشاد و محدودیت های محتوایی
یکی از سکانس های جنجالی فیلم مربوط به مواجهه گشت ارشاد با کاراکتر مهین است. اما به جای اینکه این سکانس به نوعی از ساختارشکنی روایی بیانجامد، به فیلم های تلویزیونی شباهت بیشتری دارد. حتی در این سکانس نیز نوع نمایش دخترانی که توسط گشت دنبال می شوند، به شکل استانداردهای مجریان تلویزیونی هنوز محافظه کارانه است و مورد انتقاد قرار گرفته است.
نتیجه گیری
در نهایت، “کیک محبوب من” به رغم برخورداری از موقعیت های خاص در سینمای پس از انقلاب و جلب توجهات بین المللی به دلیل وجود عناصر متناقض روایی همچون بیان شعارهای سیاسی، شخصیت پردازی های غیرمنطقی و نمایش های آشکار از عناصر فرهنگی مغایر با اصول داخلی، نتوانسته است به عنوان اثری مؤثر شناخته شود. این فیلم، علی رغم نقدهای مثبت و منفی متفاوت، همچنان بحث برانگیز و جنجالی باقی است و می تواند به چالش های فرهنگی و اجتماعی بیشتری برای سازندگان و مخاطبان منجر شود.
تنظیم و پخش موسیقی متن مناسب با سکانس ها میتوانست بسیار تاثیرگذار باشد .
چرا کارگردان برای ” پایان و شروع ” برخی از سکانسهای مشخص مثلا تصویر مهین پس از مرگ فرامرز که کلا حال وهوای داستان تغییر میکند، از Fade استفاده نکرده ؟