فلسفه و راز گره زدن سبزه در سیزده بدر | آیا این سنت ایرانی بخت گشا است؟
سیزده بدر، سیزدهمین روز نوروز، یکی از آیین های کهن ایرانی است که با شور و نشاط فراوان و سنت هایی خاص از جمله گره زدن سبزه برگزار می شود. این مراسم باستانی علاوه بر جنبه های تفریحی، ریشه در اعتقادات عمیق مردم ایران در مورد بخت گشایی، طبیعت و آیین های سپاسگزاری دارد. اما آیا این رسم، واقعا اثری در باز شدن بخت و رفع گره های زندگی دارد؟
تاریخچه سیزده بدر و گره زدن سبزه
براساس اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، نخستین بشر یعنی کیومرث دارای دو فرزند دوقلو به نام های مشیه و مشیانه بود که در روز سیزدهم فروردین ازدواج کردند. از آنجایی که مراسم عقد و نکاحی در آن زمان وجود نداشت، این دو با گره زدن دو شاخه گیاه، پیمان زناشویی بستند. بنابراین، گره زدن سبزه به عنوان نمادی از پیوند زناشویی و شروع یک زندگی مشترک از آن زمان در فرهنگ ایرانی نهادینه شد.
گره زدن سبزه و باورهای بخت گشایی
از گذشته های دور تا به امروز، بسیاری از بانوان مجرد در روز سیزده بدر به نیت ازدواج و یافتن یار شایسته، اقدام به گره زدن سبزه می کردند. در فرهنگ ایرانی، بخت گشایی یکی از آرزوهای مهم دختران جوان بوده و یکی از روش ها برای رسیدن به این خواسته، پیروی از آیین هایی نظیر سبزه گره زدن، نذر، دعا، و زیارت بوده است.
گره زدن سبزه نمادی از تلاش برای برآورده شدن آرزوهاست. برخی نیز بر این باورند که رشد سبزه پس از گره زدن به معنای باز شدن گره ها و حل شدن مشکلات در مسیر زندگی است.
گره زدن سبزه و ارتباط با عناصر طبیعت
در آیین های کهن ایرانی، طبیعت جایگاه بسیار والایی دارد. یکی از باورهای معروف آن است که در روز سیزده بدر، افراد با گره زدن سبزه، مشکلات و گره های زندگی خود را به دست طبیعت می سپارند تا با نیروی حیات بخش آن برطرف شود.
وقتی به سبزه ها در روز سیزده بدر گره می زنیم، در واقع گره های زندگی خود را به طبیعت می سپاریم و از خالق طبیعت می خواهیم که گره زندگی مان را باز کند.
به همین دلیل هم سبزه، به عنوان گیاهی رو به رشد، انتخاب می شود. چون فلسفه آن این است که اگر ساقه سبزه نشکند، در فرآیند رشد، گره ها نیز باز خواهند شد.
آیا سیزده بدر روز نحسی است؟
در باورهای عام، سیزده بدر گاهی با نحسی همراه می شود و برخی بر این عقیده اند که باید در این روز از خانه خارج شد و نحسی عدد سیزده را به طبیعت سپرد. در صورتی که هیچ سند معتبر و تاریخی در این زمینه وجود ندارد. این باور از فرهنگ غربی و وارداتی به فرهنگ ایرانی راه یافته است.
گره زدن سبزه و نمادهای اسطوره ای
در اسطوره های ایران باستان، موجودی به نام تشتر (ایزد باران) که به شکل اسب سپید تجسم می یابد، با دیو خشکسالی یا اپوش نبرد می کند. در روز سیزدهم فروردین، بانوان آریایی، به عنوان نمایندگان آناهیتا (الهه آب)، با گره زدن سبزه ها از این ایزد حمایت کرده و برای بارش باران و سالی نیکو دعا می کردند.
نمادشناسی گره در فرهنگ ایرانی
گره در فرهنگ ایرانی و دیگر فرهنگ های جهان، نماد پیوند، پیچیدگی سرنوشت و اتصال است. در سیزده بدر، افراد با نیت های مختلف گره سبزه می زنند: بعضی برای ازدواج، عده ای برای رفع بیماری، موفقیت در تحصیل و کار. این عمل در واقع بیان دغدغه های انسانی در قالب آیینی زیبا و سبز است.
سیزده بدر و تغییر سبک برگزاری آن در دوره معاصر
سیزده بدر در فرهنگ کهن نه تنها یادآور فرخندگی و پیوند با طبیعت بود، بلکه به گونه ای عارفانه و با احترام به طبیعت برگزار می شد. سبزه ها در خاک کاشته می شدند و به چرخه زندگی بازمی گشتند. اما امروزه در بسیاری موارد، سبزه ها رها شده و به محیط زیست آسیب وارد می شود که خلاف روح حقیقی این آیین است.
دیگر آیین ها و رسوم روز سیزده بدر
- فال گیری و نیت کردن
- فال گوش ایستادن
- بازی های گروهی و مراسم شادی
- پرتاب سنگ به نشانه دفع بلا
- خوردن آش رشته و کاهو سکنجبین
- بادبادک بازی و رقص های دسته جمعی
آیا گره زدن سبزه واقعاً بخت می آورد؟
پاسخ این سوال بسته به نوع نگاه افراد متفاوت است. اگر از منظر فرهنگی و روان شناسی بنگریم، انجام چنین آیین هایی مسبب تثبیت امید، آرامش ذهنی و انتظار مثبت از آینده در جامعه می شود. اما از دید علمی، هنوز ارتباط مستقیمی بین گره زدن سبزه و گشودن واقعی بخت اثبات نشده است.
با این حال، اهمیت این رسم در پیوند با گذشته، طبیعت و مفهوم آرزو در فرهنگ ایرانی غیرقابل انکار است.
جمع بندی: نقش گره زدن سبزه در زندگی امروز
گره زدن سبزه در سیزده بدر، بیش از آنکه اقدامی برای تغییر سریع سرنوشت باشد، کنشی فرهنگی، نمادین و دارای ریشه ای عمیق در اسطوره، تاریخ و آرزوهای انسانی است. احترام به طبیعت، تقویت پیوندهای اجتماعی، امید به بهبود زندگی و یادآوری سنت ها، از مهم ترین پیام های پنهان در این رسم زیباست.
پس هنگام سبزه گره زدن، با نگاهی به گذشته، نیتی برای آینده و احترامی به طبیعت، این آیین را شاد و آگاهانه برگزار کنیم.
شما چه نیتی در روز سیزده بدر می کنید؟ آیا تا به حال گره ای بر سبزه زده اید که برآورده شود؟ تجربه خود را با ما به اشتراک بگذارید.
نظرات کاربران