آرامگاه شاهان هخامنشی فرونشست! فرونشست زمین در تخت جمشید
فرونشست زمین، به عنوان یکی از مخاطرات خاموش محیط زیستی در ایران، اکنون به یکی از جدی ترین تهدیدها برای بزرگ ترین گنجینه های تاریخی و باستانی کشور بدل شده است. آرامگاه شاهان هخامنشی در نقش رستم و مجموعه جهانی تخت جمشید نزدیک به دشت مرودشت فارس، در آستانه آسیب های جدی ناشی از فرونشست زمین قرار دارند.
فرونشست تا کجا پیش آمده؟
براساس گزارش ها، فرونشست زمین به فاصله ۱۰ متری نقش رستم (محل قرارگیری آرامگاه داریوش بزرگ و دیگر شاهان هخامنشی) و ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری تخت جمشید رسیده است. این پدیده به شکل شکاف های عمیق و قابل رویت ظاهر شده که زنگ خطر بزرگی برای این آثار باستانی به شمار می آید.
دلایل اصلی فرونشست در منطقه
- برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی برای کشاورزی و دامداری
- تداوم کشت محصولات پرمصرف مانند برنج و ذرت
- عدم تناسب الگوی کشت با اقلیم خشک استان فارس
دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی می گوید: در دشت مرودشت، میزان فرونشست به حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر در سال رسیده است که بسیار نگران کننده است.
تهدید فراتر از باستان شناسی؛ پیامدهای زیست محیطی و امنیتی
پدیده فرونشست تنها محدود به میراث فرهنگی نمی ماند. فرونشست زمین می تواند:
- باعث ناپایداری سازه ها و زیرساخت های شهری گردد
- گسل های فعال زمین لرزه ای را تحریک کند
- سیلاب ها و فروچاله ها را افزایش دهد
- تخلخل خاک را از بین ببرد و زمین های کشاورزی را نابود کند
نگرانی کارشناسان درباره میراث بی بدیل فرهنگی
پژوهشگاه میراث فرهنگی هشدار داده که با ادامه روند فعلی، تنها در استان فارس نیست که آثار باستانی در معرض تهدید قرار دارند. این سازمان در حال تدوین اطلس ملی فرونشست آثار باستانی است تا نواحی پرخطر شناسایی و تحت نظارت دقیق قرار گیرند.
معصومه آمیغ پی رئیس اداره ترازیابی دقیق کشور، اعلام کرده است که بیش از ۸۰۰ شهر و ۱۶ کلان شهر ایران درگیر این پدیده هستند. همچنین استفاده از داده های تداخل سنجی راداری برای تحلیل های دقیق ضروری مطرح شده است.
کشت برنج؛ بحرانی که سنت تاریخی ندارد
حمید فدایی از پژوهشکده حفاظت و مرمت با اشاره به سنت دیرینه کشاورزی در فارس گفت:
کشت برنج قسمتی از تاریخ این منطقه نبوده است. در دوران هخامنشی استان فارس تأمین کننده غلات و سبزیجات بوده، نه برنج! ادامه این مسیر تهدیدی برای هم کشاورزی و هم میراث فرهنگی است.
چه باید کرد؟ راهکارهای مقابله با فرونشست زمین
- توقف برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی
- اصلاح سریع سیاست های کشاورزی با محور آب بر نبودن کشت ها
- افزایش آگاهی عمومی از خطرات فرونشست
- همکاری میان سازمانی برای حفاظت از میراث باستانی
- جلوگیری از سدسازی های گسترده که مانع تغذیه آبخوان ها می شوند
فرونشست؛ تهدیدی فراگیر، نه محلی
بحران فرونشست زمین تنها در یک استان محدود نمی شود. از تهران گرفته تا ورامین و دشت های شرقی کشور، این پدیده هر روزه گسترده تر می شود. در شهرک اندیشه، میزان افت سطح زمین تا ۱۲ متر گزارش شده است؛ عددی هشداردهنده که باید برای آن فکر اساسی شود.
جمع بندی
آرامگاه شاهان هخامنشی، یکی از بی نظیرترین نمونه های هنر سنگ تراشی و شکوه تمدن ایرانی، در آستانه تهدیدی پنهان اما واقعی قرار گرفته است. فرونشست زمین اگر امروز کنترل نشود، فردا نه تنها آثار باستانی، که هویت ملی، امنیت غذایی و آینده سرزمینی ما را تهدید خواهد کرد.
ایران نیازمند برنامه ریزی ملی و اورژانسی برای مدیریت آب، اصلاح کشاورزی و حفاظت از میراث فرهنگی خویش است.
نظرات کاربران