دلیل اعتصاب کامیون و تریلی داران چیست و به کجا رسیده است؟ ۴ خرداد ۱۴۰۴

دلیل اعتصاب کامیون و تریلی داران چیست و به کجا رسیده است؟ (۴ خرداد ۱۴۰۴)

در روزهای پایانی اردیبهشت و آغاز خرداد ۱۴۰۴، اعتصاب کامیون داران و رانندگان تریلی، بار دیگر به یکی از مباحث مهم اجتماعی و اقتصادی کشور تبدیل شده است. این اعتصاب که از بندرعباس و دیگر شهرهای بزرگ آغاز شده، به سرعت به سایر استان ها سرایت کرده و بخش قابل توجهی از حمل ونقل جاده ای ایران را تحت الشعاع قرار داده است.

ریشه های اعتصاب کامیون داران در خرداد ۱۴۰۴

اعتراض رانندگان کامیون ریشه در مجموعه ای از مشکلات ساختاری، صنفی و اقتصادی دارد که طی سال ها انباشته شده و به شکل مزمنی نادیده گرفته شده است. مهم ترین دلایل این اعتصاب عبارتند از:

• طرح سه نرخی شدن گازوئیل که از تیرماه اجرایی می شود و باعث افزایش سهمیه ای و آزاد سوخت تا ۴۲ هزار تومان شده است.
• افزایش ناگهانی بیمه تأمین اجتماعی رانندگان خویش فرما و آزاد تا بیش از ۴۵٪ بدون تناسب با درآمد ماهیانه.
• کمبود یا تخصیص نامتناسب سهمیه سوخت با وضعیت کاری ناوگان فرسوده کشور.
• گرانی قطعات یدکی، لاستیک و روغن بدون کنترل کافی دولت بر بازار.
• نبود تشکل های قدرتمند صنفی که مطالبات کامیون داران را به صورت رسمی پیگیری کنند.

طرح گازوئیل سه نرخی؛ اصل دعوا چیست؟

طبق مصوبه دولت، از تیر ۱۴۰۴، گازوئیل با سه نرخ ارائه خواهد شد:

• نرخ سهمیه ای: ۳۰۰ تومان برای ناوگان فعال با بارنامه.
• نرخ غیرسهمیه ای: ۲۸,۵۰۰ تومان برای مصرف تا ۴۰٪ بیشتر از سهمیه.
• نرخ آزاد: تا ۴۲,۰۰۰ تومان معادل قیمت فوب خلیج فارس.

به گفته مسئولان، هدف این طرح مدیریت مصرف و جلوگیری از قاچاق سوخت است. کامیون داران اما معتقدند که این طرح، در غیاب تخصیص عادلانه سهمیه و پوشش کامل مسیرها در بارنامه، عملاً به افزایش شدید هزینه های آنها منجر خواهد شد.

واکنش و تحصن ها؛ وضعیت میدانی

روزهای اخیر، پایانه های بار در اراک، قزوین، تبریز، بندرعباس، شیراز و کرمانشاه شاهد تجمع، توقف بارگیری یا تحصن رانندگان بوده است. بسیاری از آن ها ضمن ابراز نارضایتی از شرایط موجود، از ناامنی جاده ها در حین اعتصاب نیز سخن گفته اند: «کامیون دارم، اما نمی توانم ریسک تردد در جاده را بپذیرم وقتی عده ای مسیرها را مسدود کرده اند».

جلال موسوی، نایب رییس کانون کامیون داران گفته است که اعتصاب به صورت پراکنده و موضعی در جریان است، اما ترس از حمله به کامیون های فعال باعث شده بسیاری عطای کار را به لقایش ببخشند.

واکنش دولت و مجلس: مسئولان در برابر بحران

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در نشست علنی چهارم خرداد خواستار رسیدگی فوری دولت به مسائل کامیون داران شد. از سوی دیگر، کمیسیون عمران مجلس نیز در جلسه ای ویژه با حضور نمایندگان کانون کامیون داران، عمده مشکلات این صنف را بررسی کرد:

• لزوم بازنگری سهمیه سوخت متناسب با سن و نوع فعالیت کامیون ها.
• اصلاح قانون بیمه تأمین اجتماعی بر اساس درصدی از درآمد واقعی.
• به روزرسانی و توسعه سامانه حمل ونقل بار برای عدالت در توزیع و حذف دلالی.
• زمان بندی پرداخت کرایه ها توسط ارگان های دولتی و جلوگیری از تأخیرهای چند ماهه.

نقش تشکل ها و اهمیت ساختار صنفی

یکی از ضعف های مزمن این صنف، فقر در ساختار تشکل های صنفی است. نبود انجمن های مستقل و مقتدر باعث شده اعتراضات اغلب به صورت دسته جمعی بدون رهبری موثر پیش بروند. برخلاف کشورهای اروپایی که اتحادیه ها اعتصاب را هدایت کرده و مذاکره می کنند، در ایران این خلأ منجر به هرج ومرج صنفی شده است.

تأثیر اجتماعی و اقتصادی اعتصاب

اعتصاب های کامیون داران، به ویژه اگر هماهنگ و منسجم نباشد، آسیب هایی متوجه عموم مردم می کند. افزایش قیمت میوه و تره بار، توقف حمل کالاهای ضروری، و کاهش عملکرد زنجیره تأمین، همگی پیامدهایی است که می تواند حمایت مردمی از این صنف زحمتکش را تضعیف کند.

رانندگان چه می خواهند؟

دولت اگر واقعاً با نگاه جامع به مسئله بنگرد، می بیند که خواسته های این قشر نه افراطی است و نه سیاسی، بلکه معیشتی است:

• سهمیه کافی و منطقی سوخت متناسب با واقعیت مصرف روزانه.
• بیمه منصفانه و به روز بر اساس شغل سخت.
• کنترل قیمت قطعات یدکی، لاستیک و خدمات تعمیرگاهی.
• پرداخت به موقع کرایه ها و حذف واسطه های غیررسمی از سیستم بارگیری.

پایان بحران کجاست؟

تا این لحظه، هیچ اعتصاب سراسری و رسمی ثبت نشده، اما جو نارضایتی به قدری بالاست که بیم از آغاز یک اعتراض هماهنگ و گسترده می رود. کانون های صنفی و نمایندگان مجلس خواستار توقف اجرای طرح سه نرخی سوخت هستند تا در گفت وگو با کامیون داران، راهکار متناسب بررسی شود.

راهکارهای پیشنهادی کارشناسی برای حل بحران

• تعویق اجرای طرح تا شفاف سازی ابعاد فنی و تأمین سهمیه واقعی.
• برگزاری جلسات علنی با نمایندگان صنوف کامیون داران.
• بازنگری در افزایش حق بیمه و تعریف نرخ های پلکانی متناسب با درآمد.
• حذف رانت و دلالی در سیستم حمل ونقل از طریق سامانه محور کردن تمام فرآیندها.

جمع بندی

اعتراض کامیون داران در خرداد ۱۴۰۴، بازتابی از فشارهای اقتصادی، ضعف نظارت، کم توجهی سیاست گذاران و نبود ظرفیت گفت وگو میان دولت و صنوف است. حل بلندمدت بحران ها مستلزم اصلاحات جدی از جانب حاکمیت و توجه واقعی به نیازهای حمل ونقل استراتژیک است.

این بحران باید به نقطه عطفی تبدیل شود، برای بازسازی رابطه بین دولت و حمل ونقل کشور، چراکه کامیون داران ستون فقرات اقتصاد جاده ای کشور هستند.