مناسک حج یعنی چه و چگونه انجام می شود؟ جریان پاکسازی روح چیست؟
مناسک حج به مجموعه ای از اعمال عبادی گفته می شود که بر هر مسلمانی که شرایط استطاعت را دارد، واجب است حداقل یک بار در طول عمر خود آن ها را به جا آورد. این اعمال در زمان و مکان خاصی انجام می شوند و یکی از ارکان پنج گانه اسلام محسوب می شود. حج تنها یک سفر جسمانی نیست، بلکه سفری است برای تزکیه و پاکسازی روح.
مناسک حج چیست؟
در لغت مناسك جمع «منسک»، به معنای اعمال عبادی و تجلی اخلاص انسان در عبادات است. مناسک حج مجموعه ای از اعمال، اذکار و حضور در برخی مکان ها در مکه مکرمه و اطراف آن است که در ایام مشخصی از ماه ذی الحجه انجام می شود. برخی از این مناسک، ارکان حج هستند و ترک عمدی آن ها می تواند حج را باطل کند.
انواع حج
حج به سه نوع اصلی تقسیم شده است:
- حج تمتع: مختص کسانی که از خارج از محدوده مکه می آیند.
- حج افراد: معمولا برای کسانی است که در مکه زندگی می کنند.
- حج قران: با قربانی همراه از ابتدای احرام آغاز می شود.
مراحل و اعمال حج تمتع (صفر تا صد)
حج تمتع شامل دو بخش اصلی است: عمره تمتع و حج تمتع. در مجموع، مناسک حج شامل ۱۳ مرحله متفاوت است که در ادامه به صورت مرتب و مفصل شرح داده شده است:
1. احرام
نخستین مرحله حج، بستن احرام است که در «میقات» های مشخص و با نیت و گفتن «تلبیه» و پوشیدن لباس مخصوص (برای مردان: دو پارچه سفید بدون دوخت) انجام می شود.
2. طواف
گردش هفت باره به دور خانه کعبه با حالت طهارت. هر شوط با ایستادن مقابل حجرالاسود آغاز می شود و با همان نقطه پایان می گیرد.
3. نماز طواف
نمازی دو رکعتی، همانند نماز صبح، است که باید پشت مقام ابراهیم بعد از طواف خوانده شود.
4. سعی بین صفا و مروه
هفت بار رفت وبرگشت میان صفا و مروه که به نیت تقرب به خدا انجام می شود. آغاز از صفا و پایان با ایستادن بر مروه.
5. تقصیر
کوتاه کردن مقداری از مو یا چیدن ناخن برای خارج شدن از احرام عمره تمتع.
6. احرام دوم (برای حج تمتع)
در روز هشتم ذی الحجه، حاجیان در مکه محرم می شوند و آماده ورود به مرحله دوم حج می گردند.
7. وقوف در عرفات
از ظهر تا مغرب روز نهم ذی الحجه در صحرا و بلندی های عرفات می مانند. این وقوف بخش مهمی از حج است و فلسفهٔ عرفانی مهمی دارد.
8. وقوف در مشعرالحرام
از شب دهم تا طلوع فجر، حاجیان در صحرای مشعر بین عرفات و منا حضور دارند؛ محل جمع آوری ریگ برای رمی جمرات نیز همین جاست.
9. رمی جمره عقبه
در صبح عید قربان، حاجی هفت سنگ ریزه به ستون جمره عقبه پرتاب می کند. این عمل نماد دوری از شیطان و گناهان است.
10. قربانی
ذبح گوسفند، گاو یا شتر در منا. حیوان قربانی باید سالم، بالغ و بدون نقص باشد.
11. حلق یا تقصیر
تراشیدن موی سر (حلق) یا کوتاه کردن مقداری مو یا ناخن (تقصیر). برای بانوان، تنها تقصیر جایز است.
12. طواف زیارت
بازگشت به مکه و طواف دوباره به دور کعبه، به نشانه زیارت خانه خدا.
13. نماز طواف زیارت
دو رکعت نماز پس از طواف زیارت در پشت مقام ابراهیم خوانده می شود.
14. سعی بین صفا و مروه (دومین بار)
این سعی مانند سعی عمره تمتع است و باید بعد از طواف زیارت انجام شود.
15. طواف نساء و نماز آن
طوافی اجباری برای حلال شدن ارتباط زناشویی. پس از آن، دو رکعت نماز در پشت مقام ابراهیم خوانده می شود.
16. بیتوته در منا
ماندن در شب های یازدهم، دوازدهم (و حتی سیزدهم) در منا و انجام آیین های مربوط به آن.
17. رمی جمرات سه گانه
پرتاب هفت سنگ ریزه به هرکدام از سه ستون در روزهای تشریق از طلوع تا غروب خورشید. ترتیب رمی باید رعایت شود (اولی، وسطی، عقبه).
حج؛ مسیر پاکسازی روح
حج تنها مجموعه ای از اعمال ظاهری نیست؛ این عبادت بزرگ فرصتی است برای تزکیه نفس، ترک گناهان، افزایش تقوا و رسیدن به قرب الهی. امام رضا(ع) فلسفه حج را ترس از خدا، ترک ریا، امید داشتن تنها به خدا و یادآوری معاد و قیامت می دانست.
«تمحیصاً بلیغاً» یعنی پالایش کامل از گناهان؛ آزمونی معنوی برای بازگشت به فطرت خالص انسانی.
در حقیقت، حج سفری است درونی که با نیت پاک آغاز و با تقرب به حضرت دوست پایان می پذیرد. این سفر، بازخوانی عهد بندگی و آموزش درس های عمیق و جاودانه ای از معرفت و حقیقت است.
جمع بندی مهم
- حج یکی از واجبات شرعی با ابعاد فردی، اجتماعی و عرفانی است.
- مناسک حج شامل 13 مرحله خاص به جزئیات دقیق زمانی، مکانی و نیت گذاری هستند.
- پاکسازی روح از مهم ترین آثار و فلسفه های معنوی این عبادت بزرگ است.
انجام درست حج فرصتی نادر برای بازسازی معنوی و تزکیه نفس است؛ سفری که اگر با آگاهی، خلوص نیت و درک باطنی انجام شود، آثار آن تا پایان عمر باقی خواهد ماند.
نظرات کاربران