مذاکرات ایران و آمریکا بر جامعه و اقتصاد چه تاثیری خواهد گذاشت؟
مذاکرات میان ایران و آمریکا، یکی از مهم ترین موضوعات سیاست خارجی کشور است که نه تنها بر سطح کنش های دیپلماتیک تاثیرگذار است، بلکه آثار مستقیم و غیرمستقیم آن بر جامعه و اقتصاد ایران نیز می تواند قابل توجه باشد. این موضوع در شرایطی مطرح می شود که بسیاری از کارشناسان داخلی همچون دکتر هادی خانیکی، بر نقش حیاتی گفت وگو، جامعه مدنی و فهم درست از وضعیت خطیر کنونی ایران تأکید دارند.
فهم شرایط خطیر به عنوان نخستین ضرورت
طبق نظریات دکتر اکبری و تحلیل های دکتر خانیکی، “اکنون خطیر” بهترین توصیف برای شرایط فعلی کشور است؛ شرایطی که در آن مجموعه ای از اختلال های نهادی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به یکدیگر گره خورده اند. دکتر خانیکی تاکید می کند که اگر فهم دقیقی از وضعیت فعلی حاصل نشود، نمی توان به امیدی معنادار و سازنده تکیه کرد.
نقش گفت وگو و تغییر پارادایم ها
بزرگ ترین خلأ جامعه امروز، از نگاه خانیکی، گمشدگی گفت وگو است. او گفت وگو را نه یک دستور ایدئولوژیک، بلکه ابزاری برای خلق معنا و حل مسئله می داند. تنها از طریق تقویت این عنصر در سه سطح حاکمیتی، نخبگانی و مردمی، می توان به سمت عبور از وضعیت بحرانی حرکت کرد.
اثر مذاکرات در شکستن وضعیت یخبندان سیاسی – اقتصادی
با آغاز مذاکرات جدید بین ایران و آمریکا، می توان شاهد تغییراتی مثبت در سطح تعاملات بین المللی کشور بود. به گفته دکتر خانیکی، اگر حاکمیت از موضع «دانای کل» پایین بیاید و به سمت جامعه گام بردارد، نه تنها ضریب اصلاح کشور بالاتر می رود، بلکه می توان جنبش عبور از بحران را تجربه کرد.
واکنش اقتصاد ایران به روند مذاکرات
بر اساس دیدگاه های محمدرضا غفراللهی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، هرگونه تحول مثبت در مذاکرات، به ویژه در حوزه رفع تحریم ها، تاثیر مستقیمی بر سفره مردم خواهد داشت. کاهش هزینه های مبادلات مالی، تسهیل واردات مواد اولیه، انتقال فناوری و افزایش حجم صادرات، می تواند رونق تولید داخلی و کاهش قیمت کالاهای مصرفی را در پی داشته باشد.
نقش میدان های امیدبخش و نهادهای مدنی
برخلاف گذشته، امروز جامعه ایران با میدان هایی نوظهور روبه رو است؛ شبکه های اجتماعی، جوانان فرهیخته، نهادهای مدنی و رسانه های مستقل از جمله این میدان ها هستند. این بسترها، در نقش عاملان جدید تغییر، می توانند به بازیابی سرمایه اجتماعی و بازسازی رابطه دولت–ملت کمک کنند.
تقویت سرمایه اجتماعی از مسیر مذاکرات
خانیکی می گوید: “در صورتی که گفتگوهای ایران و آمریکا با بنای بر گفت وگو و ترمیم پیش برود، آنگاه شکاف های موجود در جامعه ایرانی و ساختار حکمرانی کم رنگ شده و مسیر بازسازی اعتماد ملی آغاز می شود.” کاهش شکاف بین حاکمیت و مردم از طریق افزایش سرمایه اجتماعی و هم نشینی تفاوت ها امری ضروری است.
نقش دیپلماسی چندلایه در تضمین موفقیت مذاکرات
تحلیلگران بین المللی مانند الکس واتانکا بر این باورند که تنها در صورتی ایران و آمریکا به توافق پایداری دست خواهند یافت که رویکردی چندلایه و واقع گرایانه اتخاذ شود. او پارامترهایی مانند تحریم ها، تاریخچه نزاع ها، نگرش منطقه ای، فشار متحدان آمریکا و بی اعتمادی متقابل را از موانع جدی در مسیر گفت وگوها می داند، با این حال معتقد است در صورت تحرک چندجانبه، راه صلح و همکاری هموارتر خواهد شد.
تحریم ها، شمشیر دولبه
تحریم ها همزمان با فشار فزاینده بر اقتصاد ایران، موجب تقویت گفتمان مقاومت در بخش هایی از ساختار قدرت شده اند. با وجود این، واتانکا هشدار می دهد که تحریم به تنهایی نمی تواند ایران را به تغییر رفتاری ناگزیر کند و نیاز به ترکیب سیاست های انگیزشی و تضمینی در رویکرد آمریکاست.
آیا آثار اقتصادی توافق سریعاً مشخص خواهد شد؟
از نظر فعالان اقتصادی، به ویژه محمدرضا غفراللهی، آثار اولیه توافق می تواند خیلی زود در اقتصاد کشور پدیدار شود؛ از جمله کاهش نرخ ارز، ثبات قیمت طلا، تسهیل واردات مواد اولیه و روان سازی کانال های مالی. او به درستی تاکید می کند که اگر توافقات اجرایی شوند، سطح رفاه عمومی طی یک بازه میان مدت قابل رؤیت خواهد بود.
نتیجه گیری: در مسیر اصلاح ساختاری و عبور از اکنون خطیر
در نهایت، می توان گفت مذاکرات ایران و آمریکا تنها در صورتی می توانند وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور را بهبود بخشند که با فهم مشترک دولت، جامعه و نخبگان همراه شوند؛ فهمی که از دل گفت وگو، امید، ظرفیت سازی، بهره گیری از تحولات فناورانه و تغییر در نگرش سیاسی می گذرد. غفلت از این بسترها، می تواند جامعه را بیش از پیش رادیکال و گسسته کند.
در شرایط حاضر، باید خطر تاریخی “اکنون خطیر” را مشترکاً پذیرفت و با نگاهی تحولی، از مسیرهای تکراری و بسته بندی های سنتی خارج شد. همچنان که دکتر خانیکی تأکید می کند: “فهم درست، از مواجهه درست حاصل می شود” و این مواجهه باید با همنشینی رنگین کمان تفاوت ها رقم بخورد.
نظرات کاربران