گروه خونی RH یا طلایی چیست؟ شناسایی شدن در ایران و علت کمیابی
خون طلایی یا گروه خونی Rh-null، نادرترین نوع خون در جهان است که به شدت مورد توجه محققان و پزشکان قرار دارد. از آنجایی که در طی بیش از پنجاه سال، تنها ۴۳ نفر در جهان با این نوع گروه خونی شناخته شده اند، اهمیت و کمیابی آن به شکل بی سابقه ای زیاد است. این مقاله به بررسی کامل ویژگی های گروه خونی طلایی، علت نادر بودن آن، شناسایی آن در ایران و دلایل علمی و پزشکی کمیابی آن می پردازد.
گروه خونی چیست و چگونه تعیین می شود؟
گروه خونی بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی ژن ها بر سطح گلبول های قرمز خون مشخص می شود. آنتی ژن ها مولکول هایی هستند که ممکن است باعث ایجاد پاسخ ایمنی شوند. شناخته شده ترین سیستم های تعیین گروه خونی عبارتند از:
- سیستم ABO: شامل گروه های A، B، AB و O
- سیستم Rh (Rhesus): تعیین کننده مثبت (+) یا منفی (−) بودن گروه خونی
وجود یا عدم وجود پروتئینی به نام RhD روی سطح گلبول قرمز باعث می شود فرد دارای گروه خونی Rh مثبت یا منفی باشد.
گروه خونی RH-null یا طلایی چیست؟
گروه خونی Rh-null زمانی تعریف می شود که فرد هیچ یک از ۶۱ آنتی ژن سیستم Rh را روی سلول های خونی خود نداشته باشد. این حالت بسیار نادر است و تا مدت ها تصور می شد که چنین فردی نمی تواند زنده به دنیا بیاید؛ اما در سال ۱۹۶۱ اولین مورد در استرالیا شناسایی شد.
از آن زمان تاکنون تنها ۴۳ نفر با این نوع گروه خونی در سراسر جهان شناسایی شده اند، و به همین دلیل این نوع خون به نام خون طلایی معروف شده است.
چرا نام “خون طلایی” برای این گروه انتخاب شده است؟
- به دلیل عدم حضور تمام آنتی ژن های Rh، خون Rh-null با بسیاری از گروه های خونی نادر دیگر سازگار است.
- از آنجایی که یافتن اهداکننده مشابه بسیار سخت است، این نوع خون قیمت علمی و پزشکی بالایی دارد و برای موارد اورژانسی و تحقیقات باارزش است.
چرا خون طلایی این قدر کمیاب است؟
در سطح گلبول های قرمز انسان ۳۴۲ آنتی ژن شناخته شده وجود دارد که تنها حدود ۱۶۰ مورد از آنها رایج هستند. اگر شخصی یک آنتی ژن خاص که در ۹۹.۹ درصد افراد دیگر وجود دارد را نداشته باشد، خون او نادر تلقی می شود.
اکنون تصور کنید شخصی هیچ یک از آنتی ژن های Rh را نداشته باشد؛ این فرد بدون شک یکی از نادرترین گروه های خونی را دارد.
خطرات گروه خونی Rh-null برای افراد دارای این گروه
بزرگترین خطر این است که افراد Rh-null فقط می توانند از فردی با همین گروه خونی خون دریافت کنند. در صورتی که خون فرد اهدا کننده حاوی حتی یکی از آنتی ژن های Rh باشد، سیستم ایمنی بیمار علیه آن واکنش نشان می دهد که می تواند کشنده باشد.
حرفهای یکی از دارندگان خون طلایی
“همیشه طوری زندگی کرده ام که مجبور به دریافت خون نباشم… از موتورسواری، سفرهای بلندمدت به مناطق دور، یا انجام فعالیت های پرخطر پرهیز می کنم. گروه خون طلایی مثل نعمتی است که امکان نجات زندگی دیگران را می دهد؛ اما هم زمان نفرینی است که همیشه باید مراقب جان خودت باشی.”
گروه خونی طلایی در ایران
در ایران تا کنون ۱۰ نفر با گروه خونی طلایی شناسایی شده اند. بیشتر این افراد در استان های:
- سیستان و بلوچستان
- قزوین
- خوزستان
- تهران
شناسایی شده اند و به آن ها توصیه شده که برای موارد اضطراری نسبت به اهدای خون مشارکت کنند. طبق گزارش های مراکز انتقال خون، تاکنون ۳۵۰ واحد خون نادر در بانک خون های تخصصی کشور ذخیره سازی شده است.
آیا کسی که خون طلایی دارد می تواند نجات بخش باشد؟
بله، افراد دارای گروه خونی طلایی می توانند اهداکنندگان مناسبی برای سایر گروه های خونی نادر Rh باشند و در شرایط خاص، جان افراد بی شماری را نجات دهند. با این حال به علت کمیاب بودن ذخایر، فقط در موارد شدید و حیاتی از آن ها استفاده می شود.
مقایسه با سایر گروه های خونی نادر
گروه های خونی مانند AB منفی و B منفی نیز در جهان نادر محسوب می شوند. به طور مثال:
- AB منفی: فقط در ۱٪ افراد اروپایی، ۰.۱٪ آسیایی ها دیده می شود.
- B منفی: تنها در ۲٪ از مردم اروپایی و آمریکای لاتین وجود دارد.
اما هیچ کدام از این گروه ها به اندازه Rh-null نادر و حیاتی نیستند.
جمع بندی
گروه خونی طلایی (Rh-null) نادرترین گروه خونی شناخته شده در دنیاست که به دلیل عدم وجود تمامی آنتی ژن های Rh، کاربردهای پزشکی و تحقیقاتی ارزشمندی دارد. در عین حال، زندگی با این گروه خونی مستلزم احتیاط زیادی است و افراد دارای آن باید همواره از آسیب و نیاز به خون اجتناب کنند. شناسایی چنین افرادی در کشورهایی مانند ایران گامی ارزشمند در مسیر حفظ جان و تطور پزشکی است.
نظرات کاربران