چرا رودخانه جاجرود خشک شد؟ علت خشکی و راهکارهای احیای آن + عکس
در سال های اخیر، رودخانه جاجرود که یکی از منابع حیاتی تامین آب شرب و کشاورزی در شرق استان تهران به شمار می رود، دچار خشکی کامل شده است. این رودخانه که از پایین دست سد لتیان سرچشمه گرفته و تا سد ماملو ادامه دارد، اکنون تنها بستر خشک و ترک خورده ای به جای گذاشته است.
دلایل خشکی رودخانه جاجرود
بررسی ها و اظهارات مسئولان و کارشناسان نشان می دهد که دلایل اصلی خشک شدن رودخانه جاجرود عبارتند از:
- کاهش بارندگی در سال های اخیر و بویژه ماه های گذشته در شرق تهران
- تداوم خشکسالی اقلیمی و تغییرات الگوی بارش در منطقه
- مصرف بیش از اندازه آب از منابع سدهای لتیان و ماملو برای مصارف شهری و کشاورزی
- کاهش ورودی سد لتیان و عدم رهاسازی مناسب آب به پایین دست و بستر رودخانه
- مدیریت ناپایدار منابع آبی و عدم همکاری بین نهادی برای حفظ اکوسیستم رودخانه ها
نقش حیاتی رودخانه جاجرود در تامین منابع آبی تهران
جاجرود به عنوان منبع اصلی تغذیه سدهای لتیان و ماملو، تأثیر مستقیمی بر تأمین آب شرب و کشاورزی شرق تهران دارد. خشکی این رودخانه سبب می شود منابع آبی استان تهران با تهدید جدی روبه رو شوند و حتی احتمال اعمال محدودیت یا قطع موقت منابع آبی در برخی نقاط پایتخت نیز افزایش یابد.
پیامدهای زیست محیطی خشکی رودخانه جاجرود
خشکی کامل رودخانه جاجرود علاوه بر مسائل آبی، تبعات متعدد زیست محیطی را نیز در پی دارد:
- کاهش شدید تنوع زیستی در منطقه و از بین رفتن زیستگاه های طبیعی
- افزایش خطر آتش سوزی در مراتع خشک اطراف رودخانه
- نابودی پوشش گیاهی و گسترش فرسایش خاک در بستر رودخانه و حاشیه آن
- تهدید حیات جانوری محلی همچون پرندگان، خزندگان و دوزیستان وابسته به رودخانه
تصویر یک خانواده آمریکایی در کنار رودخانه جاجرود سال 1336
وضعیت نگران کننده سدهای لتیان و ماملو
بر اساس گزارش های منتشرشده، سد لتیان تقریباً خالی از آب است و این مساله زنگ خطر کاهش ذخایر آب در پایتخت را به صدا درآورده. وضعیت سد ماملو نیز چندان بهتر نیست و با کاهش شدید حجم ذخیره آب روبه رو شده است. این دو سد که از جاجرود تغذیه می شوند، منابع اصلی تامین آب شرب شهر تهران هستند.
به نقل از وزیر نیرو: «ادامه این روند می تواند منجر به اعمال محدودیت شدیدتر در مصرف آب و حتی قطع موقت در برخی مناطق تهران شود.»
نظر کارشناسان: بحران واقعی است!
کارشناسان محیط زیست هشدار داده اند که خشکی جاجرود صرفاً یک اتفاق طبیعی ناشی از تغییرات اقلیمی نیست، بلکه نشانه ای جدی از بحران های ساختاری در مدیریت منابع آب و محیط زیست کشور است.
در شرایطی که خطر بیابان زایی، نابودی حیات وحش و به هم خوردن تعادل بوم شناختی منطقه بسیار نزدیک شده، ضرورت واکنش فوری و مسئولانه دستگاه های ذی ربط بیش از هر زمان احساس می شود.
راهکارهای احیای رودخانه جاجرود
برای احیای این شریان حیاتی و جلوگیری از بحران های زیست محیطی گسترده تر، می توان راهکارهای زیر را مد نظر قرار داد:
- رهاسازی کنترل شده آب از سد لتیان برای تغذیه بستر رودخانه در فصول غیر بحرانی
- اجرای طرح های مدیریت پایدار منابع آب شامل کنترل مصرف، فناوری های بازچرخانی و احیا
- ایجاد تعادل بین مصرف و منابع تجدیدپذیر با تعریف سهمیه های دقیق استفاده برای کاربران
- نهال کاری و بازسازی پوشش گیاهی حاشیه رودخانه برای تقویت اکوسیستم منطقه
- مشارکت عمومی در فرهنگ سازی برای مصرف بهینه آب در سطح شهروندان و کشاورزان
نتیجه گیری: جاجرود آینه ای از بحران بزرگ تر
خشکی رودخانه جاجرود، فقط یک اتفاق موضعی نیست؛ این نشانه روشنی از بحران مدیریت آب در کشور است. باید این رویداد را هشداری جدی برای تجدیدنظر در سیاست های فعلی دانست. هیچ راه حلی بدون نگاه همه جانبه و همکاری میان حوزه های مختلف، نتیجه بخش نخواهد بود. آینده ی جاجرود و بقیه رودخانه های کشور، در گرو اقدامات معقول، علمی و فوری است.
رودخانه ها می میرند، اگر ما نخواهیم آن ها را زنده نگاه داریم.
نظرات کاربران